قلمرو قرآن

 نظریات جامعیّت و قلمرو قرآن نسبت به مسائل مادى و معنوى مورد نقد و بررسى قرار گرفته است. بحث قلمرو قرآن از موضوعاتى است که از دیرباز توجّه عالمان اسلامى را به خود جلب کرده است، به ویژه در دهه‌هاى اخیر به دلیل توجه بیش از پیش مسلمانان به کتاب آسمانى خود و رویارویى آنها با نظریه‌هاى دیگر ادیان و مکاتب، وارد عرصه جدیدى شده است. در این زمینه میان قرآن‌پژوهان مسلمان سه دیدگاه را مى‌توان به روشنى دید: یک. دیدگاه حداکثرى، که جامعیت مطلق را باور دارد و اینکه علوم اولین و آخرین در ظواهر الفاظ به دلالت لفظى به صورت بالفعل موجود است. دو. دیدگاه حداقلى، که بر این باور است که قرآن اساساً در مقام بیان علوم بشرى نبوده و نیست و تنها امور معنوى و آخرتى را بیان کرده است. سه. دیدگاه اعتدالى، که بر این عقیده است که جامعیّت در معنایى خاص پذیرفتنى است و خود سه تفسیر مختلف دارد: جامعیّت در مقوله هدایت و تربیت، جامعیت براى مخاطبان خاص که پیامبر و معصومان)ع( باشند، و جامعیت در باب احکام دین. نوشتار حاضر پس از بررسى دلایل هر یک از دو دیدگاه نخست، هر دو نظریه را رد کرده است و در نهایت دیدگاه سوم را که با روح کلى قرآن هماهنگ است با استناد به آیات قرآن، روایات و عقل اثبات کرده است.